De Wet DBA, die de arbeidsrelatie tussen zzp'ers en opdrachtgevers regelt, ondergaat vanaf 2025 belangrijke veranderingen. De Belastingdienst gaat strikter handhaven op schijnzelfstandigheid, wat aanzienlijke gevolgen kan hebben voor de arbeidsmarkt. Bereid je goed voor en ontdek in ons artikel hoe je schijnzelfstandigheid kunt voorkomen.

Vanaf 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst de Wet DBA volledig handhaven. Dit betekent dat bedrijven die zzp’ers inhuren voor werk dat niet zelfstandig wordt uitgevoerd, weer boetes en naheffingen kunnen krijgen. De nadruk ligt op het voorkomen van schijnzelfstandigheid, waarbij zzp’ers eigenlijk als werknemers functioneren zonder de bijbehorende rechten. Er zullen ongeveer 80 ambtenaren zich bezighouden met de handhaving.

Wat is schijnzelfstandigheid bij ZZP?: wanneer een zelfstandige ogenschijnlijk als ondernemer werkt, maar in werkelijkheid volgens het arbeidsrecht een dienstverband heeft dat lijkt op loondienst. Dit betekent dat de opdrachtnemer werkt onder omstandigheden die te sterk lijken op die van een werknemer: vaste werktijden, een gezagsverhouding op de werkvloer, verplichtingen om opdrachten zelf uit te voeren, of weinig tot geen ruimte om eigen tarieven en werkwijzen te bepalen.

Tot nu toe was er sprake van een handhavingsmoratorium, wat betekent dat de Belastingdienst de Wet DBA slechts beperkt handhaafde. Dit moratorium was bedoeld om bedrijven en zzp’ers enige ademruimte te geven terwijl de wet werd geëvalueerd. Hierdoor konden bedrijven minder bezorgd zijn over boetes bij het inhuren van zelfstandigen, zelfs als er sprake was van schijnzelfstandigheid.

​De afgelopen jaren heeft deze aanpak echter geleid tot onduidelijkheid en een gebrek aan duidelijkheid over de grenzen tussen zelfstandigheid en loondienst. Hierdoor maakten veel bedrijven gebruik van zzp’ers in situaties die in feite vergelijkbaar waren met loondienstverbanden, zonder de bijbehorende verplichtingen te dragen. De Belastingdienst handhaafde alleen in gevallen van opzettelijke kwade wil, waardoor er weinig prikkels waren voor bedrijven om zich aan de regels te houden.

Wat veranderd er per 1 januari 2025?: handhaving wordt strikter en bedrijven moeten hun arbeidsrelaties nauwkeuriger indelen. Dit betekent dat ze meer verantwoordelijkheden krijgen en goed moeten aantonen dat er geen sprake is van schijnzelfstandigheid.

Er komt naar alle waarschijnlijkheid een overgangsjaar (1 januari 2025 – 1 januari 2026) waarin werkgevers en ZZP-ers nog geen vergrijpboetes ontvangen, mits zij kunnen aantonen dat ze stappen zetten tegen schijnzelfstandigheid. Dit biedt ruimte voor aanpassingen, terwijl de Belastingdienst zijn handhavingsteams uitbreidt.

Hoe bereid je je voor de wet DBA?: Om je goed voor te bereiden, hebben wij een artikel geschreven waarin we handige tips en richtlijnen delen. Dit artikel biedt inzicht in hoe je de juiste stappen kunt zetten om schijnzelfstandigheid te vermijden en een solide basis te leggen voor je samenwerking.

Om te bepalen of een zzp’er echt zelfstandig is, hanteert de Belastingdienst verschillende criteria. Hieronder de belangrijkste criteria en voorbeelden die helpen om te begrijpen wat schijnzelfstandigheid is en hoe je het kunt herkennen.

Ondernemerschap: Een zzp’er moet actief zijn als ondernemer, wat inhoudt dat hij ondernemersrisico’s neemt. Dit betekent onder meer dat je zelf investeert in je bedrijf, zoals het aanschaffen van materialen, gereedschappen of software, en zelf verantwoordelijk bent voor je inkomsten. Ook moet je zelf promotie maken, bijvoorbeeld door een website te onderhouden of via advertenties klanten te werven. Ondernemerschap houdt tevens in dat je zelf financieel verantwoordelijk bent voor eventuele verliezen.

Voorbeeld: Een zelfstandig consultant investeert in zijn eigen laptop, software, en betaalt voor zijn eigen bedrijfswebsite en advertenties. Hij loopt risico als hij geen klanten heeft omdat hij niet op een vast salaris kan rekenen.

Vrijheid in werkwijze: Een zzp’er heeft de vrijheid om zelf te bepalen hoe hij zijn werk uitvoert. Dit betekent dat je niet gebonden bent aan gedetailleerde instructies van de opdrachtgever over hoe je je taken moet verrichten. In plaats van werken volgens strakke richtlijnen van een opdrachtgever, beslis jij zelf over de aanpak, methoden en planning. Als de opdrachtgever daarentegen te veel controle heeft over je werkwijze, kan dat wijzen op een dienstverband.

Voorbeeld: Een freelance marketeer bepaalt zelf hoe hij een campagne opzet, zonder dat de opdrachtgever zich bemoeit met de specifieke stappen van de uitvoering. Hij kiest de strategieën en tools die hij het beste acht om de doelen te bereiken.

Niet afhankelijk van een enkele opdrachtgever: Financiële afhankelijkheid van één enkele opdrachtgever kan problematisch zijn, omdat dit duidt op een verborgen dienstverband. Hoewel de wet geen vast minimum aantal opdrachtgevers voorschrijft, toont het werken voor meerdere opdrachtgevers je zelfstandigheid aan. Dit vermindert de afhankelijkheid van één inkomstenbron en wijst erop dat je actief bent op de markt.

Voorbeeld: Een webdesigner werkt voor vier verschillende bedrijven en verdeelt zijn tijd en projecten onder deze opdrachtgevers, zodat hij niet afhankelijk is van één enkele inkomstenbron. Of deze webdesigner heeft 2x-3x per jaar achter elkaar een project met een kop of een staart.

Eigen werktijden en werkplek: Als zelfstandig ondernemer bepaal je zelf wanneer en waar je werkt. Dit betekent dat je zelf je werkuren indeelt en kiest of je vanuit huis, een kantoor of een andere locatie werkt. Als de opdrachtgever dicteert waar en wanneer je moet werken, dan kan dit wijzen op een dienstbetrekking, omdat je daarmee een groot deel van je zelfstandigheid verliest.

Voorbeeld: Een schrijver die thuis werkt en zelf bepaalt wanneer hij aan zijn artikelen werkt, zoals ’s avonds of in het weekend, toont zijn zelfstandigheid aan. Als de opdrachtgever zou eisen dat hij dagelijks tussen 9 en 5 op kantoor aanwezig is, wordt deze vrijheid beperkt.

ZZP’ers krijgen geen directe boete bij schijnzelfstandigheid; maar wel kan ze worden opgedragen om de voordelen van zelfstandigheid (zelfstandigenaftrek onder andere) terug te betalen. Werkgevers kunnen een ‘verzuimboete’ van 10 procent van de verschuldigde inkomstenbelasting verwachten, met een maximum van 5.514 euro. Bovendien geldt deze naheffing met terugwerkende kracht tot 1 januari 2025, in plaats van de gebruikelijke vijf jaar. De Belastingdienst heeft aangekondigd dat belastinginspecteurs “zeer terughoudend” zullen zijn met het opleggen van boetes om zo rust te brengen in de sector.

Hoewel je je er als ZZP-er dus financieel niet druk om hoeft te maken, kan dit wel betekenen dat de vraag naar ZZP-ers afneemt door deze risicos voor de opdrachtgevers. Minder vraag zal druk kunnen zetten op uurtarieven. 

Schijnzelfstandigheid is een complexe kwestie die zowel zzp’ers als opdrachtgevers raakt. Vanaf 1 januari 2025 worden de regels strikter, en kunnen zowel opdrachtgevers als zzp’ers aansprakelijk gesteld worden. Het is essentieel om duidelijke afspraken te maken, modelovereenkomsten te gebruiken en meerdere opdrachtgevers te hebben om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Hoewel zzp’ers geen boete kunnen krijgen, kunnen de nieuwe regels de vraag naar hun diensten beïnvloeden en de uurtarieven drukken.